پرواز مرگ و زندگی خدمات رایگانی که جان صدها ایرانی را نجات می دهد
روان ما: به گزارش روان ما، در سه سال گذشته، بیشتر از 100 قلب برای پیوند از راه اورژانس هوایی در کشور جابه جا شده که طبق اعلام مسؤلان، حدود 95 درصد آنها با موفقیت در بدن بیماران دریافت کننده جای گذاری شده اند.
گروه سلامت خبرگزاری مهر - محدثه رمضانعلی:
باد داغ ظهر تابستان، خاک جاده را تا سقف خانه های گِلی بالا می کشد و خورشید بی ملاحظه می تابد، غافل از مردی که روی برانکارد، میان دستان لرزان خانواده اش نفس را با مشقت از سینه بیرون می کشد. چشم ها کم رمق اند، لب ها بی رنگ، و فقط صدای ناله ی آرامی مانده که در هوای شرجی روستا می پیچد. جاده باریک است و بیمار، سکته قلبی را پشت سر گذاشته. آمبولانس رسیده، اما امید در چهره ی تکنسین ها مشخص نیست و با لرز دستی بی سیم را برمی دارند: «درخواست انتقال هوایی داریم. وضعیت حیاتی.» دقایقی بعد، سکوت روستا با صدایی ناآشنا شکسته می شود و ملخ های بالگرد از فراز کوه ها رد می شوند، سایه اش با لرزش بر زمین خشک می افتد، گویی فرشته ای آهنی فرود می آید و کودک ها کنار دیوارها پناه گرفته اند، پیرزنی زیر چادرش صلوات می فرستد، اما وقت اندک است، همه چیز با دقت به انجام می رسد. بیمار به سرعت به داخل منتقل می شود، درها بسته می شوند و پرواز شروع می شود. خلبان به خط مستقیم چشم دوخته، کنار او پرستار اورژانس قلب را مانیتور می کند، بی وقفه، بی کلمه. هر ثانیه مهم می باشد، مسیر زمین تا بیمارستان، اگر با جاده بود، دو ساعت می کشید و حالا مقرر است این مسیر در بیست دقیقه طی شود.
در پایتخت، بالگرد فرود می آید. تیم جراحی قبل از رسیدن، خبردار شده و تخت آماده است، اتاق عمل در انتظار. بیمار را از آسمان به اتاق منتقل می کنند و قلبی که در آستانه توقف بود، باردیگر می تپد. کسی که امیدی نداشت، حالا یک فرصت باردیگر دارد؛ فرصتی که شاید اگر فقط با چرخ آمده بود، هیچ گاه نمی رسید و این جا آسمان، تنها راه است، جایی که در آن مرز فاصله با جان مردم، نه جاده، که سرعت پرواز است. از همین رو با محمد قادری رییس اورژانس هوایی استان تهران به گفتگو پرداختیم.
آقای دکتر به عنوان سوال اول در رابطه با روند کار اورژانس هوایی توضیح دهید.
خدمات اورژانس هوایی مجموعه ای از خدمات پزشکی است که وقتی افراد گرفتار حادثه یا ضایعه می شوند، عرضه می شود و روند انتقال بیمار از مراحل اولیه تا مرحله نهائی انتقال هوایی است که در تهران دو بالگرد و یک هواپیما داریم، البته هواپیما بیشتر در سطح استان تهران فعال است و بصورت محدود در شهرستان ها هم مستقر بوده، مثل بندرعباس که قبلاً داشتیم اما به علت مشکلات فنی و امنیتی فعلا خارج شده است. در کل کشور ایران، حدود ۵۲ پارک بالگرد وجود دارد که حدودا هر استان یک پارک بالگرد دارد. استانهای پهناور مثل فارس، هرمزگان و تهران تعداد بیشتری دارند و هواپیما فعلا فقط در تهران مستقر است. وقتی حادثه ای اتفاق می افتد، به طور معمول بیماران با آمبولانس منتقل می شوند، اما در موارد اورژانسی که انتقال سریع و بدون تکان لازمست، مثل بیماری های قلبی، سکته های مغزی، یا لطمه های شدید، بالگرد درخواست می شود. به عنوان نمونه، امروز موردی داشتیم از اراک که بیمار قلبی با وضعیت حساس بود و انتقال زمینی حدود ۳ ساعت طول می کشید و به علت نازک شدن دیواره رگ ها، احتمال خونریزی داشت. بالگرد از اراک پرواز کرد و بیمار را در کمتر از ۹۰ دقیقه به بیمارستان قلب تهران رساند، این زمان بسیار کمتر از آمبولانس زمینی است که ممکن بود به علت دست اندازها، ترافیک و مسیر طولانی بالاتر از سه ساعت زمان ببرد. قوانین ما اجازه می دهد در ۲۵ مورد خاص درخواست بالگرد داشته باشیم که موارد اورژانسی و حیاتی هستند، مثل سکته های قلبی و مغزی یا مواردی که منجر به معلولیت می شوند و از سوی دیگر، زمان در این موارد بسیار حیاتی می باشد، مثلا در سکته مغزی و قلبی، هر دقیقه اهمیت دارد و با بالگرد می توانیم زمان رسیدن به بیمارستان را بشدت کاهش دهیم و از بروز معلولیت های دائمی جلوگیری نماییم.
در جنگ ۱۲ روزه آیا خدمات اورژانس هوایی داشتید.
متاسفانه در جنگ ۱۲ روزه همه پروازها به دستور مقامات مربوطه کنسل شد؛ چه پروازهای مسافربری، چه اورژانسی و چه نظامی و در آن مدت هیچ وسیله هوایی پرواز نکرد و ما نتوانستیم خدمات هوایی عرضه دهیم. این محدودیت ها برای امنیت و مسایل نظامی اعمال شده بود.
بیشتر مواردی که اورژانس هوایی به محل حادثه می رود چیست؟
بیشترین موارد، تصادفات جاده ای هستند. به طور معمول تصادفات با سرعت بالا و چند مجروح دارند که شرایط اورژانسی دارند و نیاز به انتقال سریع به مراکز درمانی تخصصی است.
اورژانس هوایی؛ نجات مصدومان در بحران با سرعت و دقت
اورژانس هوایی یکی از بخش های مهم خدمات فوریت های پزشکی است، اما هنوز برای خیلی از مردم ناشناخته باقیمانده. مردم تصور می کنند خدمات آمبولانس های زمینی بهتر یا مؤثرتر است، در حالیکه وضعیت خاصی وجود دارد که فقط بالگرد می تواند پاسخگو باشد. در تهران دو بالگرد و یک هواپیما برای انتقال بیماران و مصدومان درنظر گرفته شده و هواپیما صرفا در تهران فعال است، در کل کشور ۵۲ پارک بالگرد فعال است که حدودا در هر استان حداقل یکی وجود دارد و استانهای بزرگ و پهناور مانند فارس، هرمزگان و تهران تعداد بیشتری دارند. قبلاً یک هواپیمای اورژانسی در بندرعباس هم مستقر بود که به علت مسایل فنی و شرایط خاص، دیگر فعال نیست. در مواردی که وضعیت بیمار بحرانی نیست، از موتورلانس یا آمبولانس استفاده می شود، اما در ۲۵ مورد خاص که به مراکز اورژانس ابلاغ گردیده، امکان درخواست بالگرد وجود دارد، پس از تماس مددجو با ۱۱۵ و بررسی وضعیت بیمار بوسیله سوالات تعیین شده، در صورت انطباق با این موارد، بالگرد اعزام می شود.
نجات قلبی از اراک تا تهران در ۱۰۰ دقیقه
در یکی از نمونه های اخیر، بیماری با مشکل شدید قلبی در اراک شناسایی شد و دیواره رگ بیمار بشدت نازک بود و هر لحظه احتمال پارگی و خونریزی وجود داشت. انتقال با آمبولانس بسیار خطرناک بود، بالگرد از اراک پرواز کرد، بیمار را به بالگرد تهران تحویل داد و در کمتر از ۱۰۰ دقیقه به بیمارستان قلب تهران رساند و این در شرایطی است که با آمبولانس، مسیر حداقل سه ساعت زمان می برد، آن هم با ترافیک، تکان های جاده ای و گرمای تابستان که این کار محقق شد. اورژانس هوایی برای همه بیماران استفاده نمی شود و مخصوص اشخاصی است که حالشان وخیم است، در آستانه معلولیت هستند یا گرفتار سکته قلبی و مغزی شده اند. برای این موارد کدهای ۲۴۷ و ۷۲۴ تعریف شده و سکته ها زمان طلایی دارند. اگر بیمار سریع به بیمارستان نرسد، امکان دارد به جای نجات کامل، گرفتار فلج دائمی شود. کاهش زمان انتقال، یعنی کاهش لطمه است.
در جریان جنگ ۱۲ روزه اخیر، هیچ پرواز اورژانسی انجام نشد و به دستور مقامات، تمام پروازهای مسافربری، اورژانسی و نظامی در کشور متوقف گردید. شرایط جنگی غافلگیرکننده بود و نه فقط در ایران، بلکه در کشورهای دیگر منطقه نیز هیچ پرنده ای به پرواز درنیامد. بیشترین مواردی که اورژانس هوایی به آنها اعزام می شود، تصادف های جاده ای هستند. در تصادف هایی با سرعت های بالا به طور معمول سه تا پنج مصدوم وجود دارد که نیاز فوری به انتقال دارند. در این شرایط، سرعت بالگرد می تواند تفاوت بین زندگی و مرگ باشد.
جزئیات عملیات های اورژانس هوایی از ده ها ماموریت تصادفی تا انتقال قلب اهدایی بین استانی
در مسیرهای بین شهری، آمبولانس ها هر ۲۵ تا ۴۰ کیلومتر مستقر هستند. در صورت بروز تصادف با چند مصدوم، نیاز به اعزام چهار آمبولانس برای انتقال چهار مجروح وجود دارد. در این حالت کل آن محور جاده ای خالی از آمبولانس می ماند و در صورت وقوع حادثه جدید، امکان پوشش دهی کاسته می شود. با بهره گیری از بالگرد، فقط یک آمبولانس در محل حاضر می شود و بعد از بررسی، درخواست بالگرد داده می شود. بالگرد با ظرفیت بالا، چهار مجروح را بصورت طبقه ای در داخل خود جای می دهد. این اقدام موجب می شود که چهار آمبولانس آزاد باقی بمانند تا در صورت نیاز، مجدداً در همان محدوده خدمت رسانی کنند. بیشترین ماموریت های اورژانس هوایی همچنان در ارتباط با تصادف ها است. با این وجود، کم کم سهم ماموریت های در ارتباط با سکته های قلبی و مغزی نیز در حال افزایش می باشد. با کاهش تصادفات به علت افزایش آگاهی عمومی و کنترل های پلیسی، سهم سکته ها از حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد در حال افزایش می باشد، در حالیکه همچنان حدود ۶۰ تا ۶۵ درصد از ماموریت ها به تصادفات اختصاص دارد.
یکی دیگر از ماموریت های اورژانس هوایی، انتقال اعضای اهدایی برای پیوند است. از سال ۱۳۹۸، انتقال قلب اهدایی از استانهای مختلف به تهران یا سایر استانهای مقصد با بهره گیری از هواپیمای جت اورژانس هوایی به انجام می رسد و این هواپیما با سرعت نزدیک به ۹۰۰ کیلومتر در ساعت، شرایط ایده آلی برای این ماموریت ها دارد. در روند انتقال قلب برای پیوند، از لحظه ای که جراح در بیمار اهداکننده عمل را شروع می کند، تا وقتی که قلب در بدن گیرنده قرار می گیرد و آغاز به تپش می کند، تنها سه ساعت زمان طلایی در اختیار تیم پزشکی است. این فرایند شامل برداشت قلب، بسته بندی در محلول مخصوص، انتقال سریع به فرودگاه، پرواز با هواپیما، فرود در تهران و انتقال با بالگرد به بیمارستان گیرنده است. به عنوان نمونه، انتقال قلب از بیمارستان در یزد به بیمارستان مسیح دانشوری تهران در مدت زمان دو ساعت و ۲۰ دقیقه انجام شده است. این عملیات ها با هماهنگی کامل میان فرودگاه های مبدا و مقصد، تیم های جراحی، ارتش، نیروی انتظامی و وزارت بهداشت صورت می گیرد. هماهنگی ها از بامداد روز عمل شروع می شود و هواپیما از پیش روشن و آماده پرواز است.
بعد از فرود هواپیما در تهران، بالگرد آماده در مهرآباد بیمار و عضو را بلا فاصله به بیمارستان مقصد منتقل می کند. گاهی نیز بالعکس، از تهران به استانهای دیگر مانند لرستان انتقال صورت می گیرد. زمان پرواز میان برخی شهرها، مانند یزد و تهران، حدود یک ساعت است که کل فرایند را زیر سه ساعت نگه می دارد.
بیش از ۱۰۰ قلب در راه زندگی؛ اورژانس هوایی و ۹۵ درصد موفقیت پیوند
طی سه سال گذشته، بالاتر از ۱۰۰ قلب برای پیوند بوسیله اورژانس هوایی منتقل شده که حدود ۹۵ درصد از آنها با موفقیت پیوند خورده اند. این موفقیت مدیون هماهنگی کامل بین جراحان، خلبانان، برج مراقبت و اورژانس هوایی است. در بعضی موارد، مسیرهای هوایی مستقیم خارج از روال معمول به تیم پروازی داده شده تا زمان پرواز به حداقل برسد.
پیوند اعضا با اورژانس هوایی؛ قلب، ریه و کید در یک مرز باریک
در مورد ریه، شرایط سخت تری داریم و زمان قابل استفاده ریه بسیار محدود است و حتما باید گیرنده و اهداکننده در کنار هم قرار بگیرند. یعنی نمی شود مثل قلب، ریه را از شهری به شهر دیگر برد. به طور معمول یا گیرنده را می برند پیش اهداکننده یا بالعکس و عمل همان جا به انجام می رسد. بر خلاف قلب که محدودیت زمانی اش سه ساعت است، برای کبد زمان بیشتری وجود دارد. ما حتی بعضی وقت ها کبد را با پروازهای مسافربری هم می فرستیم، ولی ریه حتما نیاز به پرواز اختصاصی دارد. آن طرف هم بالگرد باید آماده باشد تا همه زمان ها به هم متصل شود و هیچ تأخیری پیش نیاید.
اورژانس هوایی فقط اسم قشنگی ندارد. این خدمتی است رایگان، برای همه مردم کشور. خیلی ها فکر می کنند اگر کسی با بالگرد جابه جا شده، یا پولدار بوده یا فردی سیاسی یا فرهنگی بوده. اما چیزی که من در این بیست وچند سال حضورم در اورژانس هوایی دیدم این است که بیشتر بیماران، کسانی بودند که هیچ کسی را نداشتند، هیچ هزینه ای ندادند و با همین بالگردها جابه جا شدند. این خدمت برای مردم ایران است، در همه نقاط کشور است. بالگرد یا هواپیما اگر در آسمان گرفتار مشکل شود، سقوط می کند. بر خلاف آمبولانس روی زمین، شما در آسمان هیچ فرصتی ندارید، اگر در یکی از کشورهای دنیا یک بالگرد سقوط کند، همه دنیا آگاه می شوند، چون بسیار خطرناک می باشد. ما روی زمین نیستیم. هر نقصی در موتور یا سیستم پرواز، یعنی سقوط.
بسیاری از ما که در این عرصه کار می نماییم، هر بار که سوار پرواز می شویم، نمی دانیم برمی گردیم یا نه، اما با تمام وجود انجام وظیفه می نماییم چون نجات جان یک انسان، بالاتر از تمام چیز است.
توصیه های ضروری برای حفظ جان و عملکرد بهتر اورژانس هوایی
اورژانس هوایی خدمتی است رایگان، اما درعین حال یکی از خطرناک ترین خدمات فوریت های پزشکی در دنیاست و این خدمت باید به بهترین شکل صورت گیرد و برای رسیدن به آن، هم مردم و هم مسئولان باید سهم خویش را ایفا کنند.
درخواست زیرساخت برای اورژانس هوایی در شهرها و روستاها
از مردم خواسته شده که وقتی بالگرد اورژانس در اتوبان، کنار خیابان یا حتی در روستا می نشیند، به آن نزدیک نشوند و دیده شده برخی افراد به عنوان ابراز خوشی یا هیجان، چیزی بسمت بالگرد پرتاب کرده اند و این اشیا گاهی به ملخ یا شیشه برخورد کرده و خسارت چندمیلیاردی بوجود آورده اند و مهم تر از آن، جان خلبان، کادر درمان و بیمار داخل بالگرد به خطر می افتد. از مسؤلان، خصوصاً شهرداری ها، شوراهای شهر و روستا، فرمانداری ها و استانداری ها نیز خواسته شده برای اورژانس هوایی زیرساخت ایجاد کنند. آن چه برای نشستن یک بالگرد نیاز است، فقط یک زمین صاف ۴۰ در ۴۰ متر است. در تهران به علت ترافیک شدید، امکان نشستن در خیابان یا وسط اتوبان وجود ندارد. اگر در هر منطقه ای فراهم گردد، امکان فرود امن بالگرد و انتقال بیمار از هر نقطه ای فراهم خواهد شد و درخواست شده این مساله در طراحی مبلمان شهری و برنامه ریزی های عمرانی هر منطقه درنظر گرفته شود، چون نبود آن مستقیماً بر جان مردم تأثیر دارد. حرف آخر اینکه با کاهش تصادفات به دلیل افزایش آگاهی عمومی و کنترل های پلیسی، سهم سکته ها از حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد درحال افزایش می باشد، در حالی که بازهم حدود ۶۰ تا ۶۵ درصد از ماموریت ها به تصادفات اختصاص دارد. خیلی ها فکر می کنند اگر کسی با بالگرد جابه جا شده، یا پولدار بوده یا فردی سیاسی یا فرهنگی بوده. خیلی از ما که در این حوزه کار می نماییم، هر بار که سوار پرواز می شویم، نمی دانیم برمی گردیم یا نه، اما با تمام وجود انجام وظیفه می نماییم چون نجات جان یک انسان، بالاتر از تمام چیز است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب