سزارین مادرانه یا مدگرایانه؟
روان ما: آمارها نشان میدهد که نرخ سزارین در کشور بالا رفت است، مسیری که بیشتر به انتخاب مادران حامله و گاهی به دلیلهای علمی به سفارش پزشک طی می شود، اما این سوال وجود دارد که چرا زایمان طبیعی جای خودرا به عمل جراحی داده، پشت پرده محبوبیت سزارین چیست و این انتخاب چه پیامدی برای سلامت مادر و نوزاد دارد؟
پژوهش ها نشان می دهند که در آمریکا از هر چهار نوزاد، یکی بوسیله سزارین متولد می شود و استفاده از این تکنیک زایمان، در بعضی جوامع به صورت افراطی رشد کرده و حتی حالت تجملی گرفته است. بر طبق یک مطالعه ملی در سال ۱۳۷۹ در ایران، سزارین ۳۵ درصد از زایمان ها را به خود اختصاص داده بود که ۶۰ درصد آن در مراکز دولتی صورت می گرفت و در سالیان بعد بیشتر شد. همچون علت های این افزایش سزارین در ایران می توان به تمایل مادران باردار، شرایط انجام زایمان طبیعی در بیمارستان ها، انگیزه پزشک و تغییرات شرایط اجتماعی اشاره نمود.
سزارین چیست؟
سزارین یک روش زایمان با استفاده از جراحی است که در آن، جنین بوسیله برش به وجود آمده روی شکم و رحم مادر، خارج می شود. در مواردی نظیر زجر جنینی، مشکلات جفت و بند ناف، قرار گرفتن غیرطبیعی جنین، بیماری های مادر و سزارین قبلی، انجام این عمل جراحی سفارش می شود.
اگرچه این عمل جراحی در ابتدا برای نجات جان مادر و نوزاد ابداع شد اما به مرور زمان، انجام سزارین های غیرضروری افزوده شد و به یکی از شایع ترین اعمال جراحی در خیلی از کشورهای جهان تبدیل شد، به صورتی که امروزه تعدادی از آن به عنوان اپیدمی سزارین نام می برند.
آمارها چه می گویند؟
«علی محمد مصدق راد» دکترای تخصصی سیاستگذاری و مدیریت سلامت و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در این رابطه به پژوهشگر ایرنا می گوید: میزان سزارین در ایران در سالیان اخیر افزایش زیادی داشته و از ۳۵ درصد در سال ۱۳۷۹ به ۵۶ درصد در سال ۱۳۹۲ رسید. میانگین شاخص سزارین در دنیا در سال ۲۰۱۵ میلادی، ۲۱.۱ درصد بود. برنامه ترویج زایمان طبیعی در طرح تحول سلامت برای پیشرفت سلامت مادر و نوزاد در سال ۱۳۹۳ با اقدامی مانند بهینه سازی و توسعه بلوک های زایمانی و ارائه خدمات رایگان زایمان طبیعی در بیمارستان های دولتی، توانمندسازی ارائه دهندگان و گیرندگان خدمات زایمان و کاهش درجه اعتباربخشی بیمارستان های با میزان سزارین بالا انجام شد.
علی محمد مصدق راد وی ادامه می دهد: در نتیجه، شاخص سزارین در انتهای سال ۱۳۹۷ به ۵۰.۱ درصد رسید که با کاهش ۶ درصدی همراه بود. بر طبق هدف کاهش سالانه ۱۰ درصدی سزارین، این شاخص باید در انتهای سال ۱۳۹۷ به ۳۳ درصد می رسید. بر همین اساس، برنامه ترویج زایمان طبیعی در طرح تحول سلامت به هدف تعیین شده دست نیافت. از طرفی قانون برنامه ششم توسعه کشور، وزارت بهداشت را مکلف کرده بود که میزان سزارین را تا سال ۱۴۰۰ به ۴۲.۵ درصد کم کند. البته این میزان در سال ۱۴۰۰ حدود ۵۵ درصد شد.
مصدق راد: میزان سزارین در ایران در سالیان اخیر افزایش زیادی داشته و از ۳۵ درصد در سال ۱۳۷۹ به ۵۶ درصد در سال ۱۳۹۲ رسید. این میزان در سال ۱۴۰۰ حدود ۵۵ درصد شد.
«علیرضا رییسی» معاون بهداشت وزارت بهداشت نیز در نشست خبری اخیر خود در این حوزه اظهار داشت: در کشور ما نرخ سزارین خیلی بیشتر از حد نرمال جهانی است. در کشورهای اسکاندیناوی نرخ سزارین بسیار پایین و حتی زیر ۱۵ درصد است. در بعضی کشورها مانند کانادا، قبل از انجام سزارین، مادر ملزم به دریافت مشاوره روان پزشکی است تا تصمیم آگاهانه و مبتنی بر سلامت گرفته شود. این رویکرد باید الگوی ما نیز قرار گیرد.
علت های انتخاب سزارین از جانب مادران باردار
علت های مختلفی در سطوح مختلف گیرنده خدمت و ارائه دهندگان خدمت و نظام سلامت موجب افزایش سزارین می شود؛ مواردی مانند ترس از درد و لطمه زایمان طبیعی، تصور آسان تر بودن سزارین و امکان تاریخ تولد نوزاد همچون این عوامل هستند.
«پریسا طاهرزاده» متخصص زنان و زایمان و فوق تخصص نازایی در این حوزه به پژوهشگر ایرنا توضیح می دهد: یکی از مهم ترین دلیلهای انتخاب سزارین توسط مادران حامله و شاید بالاتر از ۹۰ درصد موارد، ترس از روند زایمان طبیعی است؛ یعنی می گویند که از زایمان طبیعی می ترسند و نمی توانند درد آنرا تحمل کنند. حتی در دوره مشاوره، عوارض سزارین به مادر حامله گفته می شود اما باز هم اصرار برای سزارین وجود دارد.
وی ادامه می دهد: همچون علت های این انتخاب می توان به تاثیر شبکه های اجتماعی اشاره نمود که گفته می شود خانم های حامله خودشان می توانند طبیعی یا سزارین بودن زایمان را برگزیده و سزارین روش مدرنی است. همین طور بیشتر افراد در اطراف مادران باردار، سزارین انجام داده اند و نوعی فشار خانوادگی و اجتماعی هم شکل می گیرد.
طاهرزاده می گوید: موضوع دیگر، تغییر سبک زندگی است؛ یعنی به علت بی تحرکی، زایمان طبیعی به خوبی پیش نمی رود. در دوران طرح در استان چهارمحال و بختیاری، بانوانی که تحرک خوبی داشتند، به آسانی زایمان طبیعی انجام می دادند اما به علت کاهش تحرک زنان در شهرها، تاثیر منفی در حوزه زایمان طبیعی گذاشته است.
متخصص زنان و زایمان و فوق تخصص نازایی بیان می کند: نکته دیگر، انتخاب زمان بندی و تاریخ برای زایمان است که در سالیان اخیر بیشتر مشاهده می شود.
نقش پزشکان در حوزه زایمان طبیعی یا سزارین
موضوع مهم دیگر درباره ی انتخاب زایمان طبیعی یا سزارین، نقش پزشکان است. اینکه پزشکان در مرحله مشاوره چطور مادر حامله را راهنمایی کرده و چه تاثیری از نظر روانی روی او بگذارند.
طاهرزاده در این حوزه می گوید: نقش پزشک تاثیر بسیار زیادی دارد، اما گاهی حتی از پزشک هم کاری ساخته نیست؛ هرچقدر پزشک تلاش می کند که زایمان بصورت طبیعی صورت گیرد، وقتی مادر حامله اصرار به سزارین کرده و زایمان طبیعی را قبول نمی کند، پزشک نمی تواند تاثیری داشته باشد و زایمان طبیعی به خوبی پیش نمی رود.
وی ادامه می دهد: یعنی اگر مادر حامله خودش نخواهد بصورت طبیعی زایمان کند، به هر علتی امکان دارد که منجر به سزارین شود. گاهی مادر حامله به عنوان زایمان طبیعی بستری می شود و اگر همکاری نکند، در نهایت به سزارین منجر خواهد شد.
متخصص زنان و زایمان و فوق تخصص نازایی می گوید: کوچکترین اتفاقی که برای مادر یا نوزاد رخ بدهد، پزشک زنان مسئول خواهد بود و در نتیجه فشار سنگینی به پزشک تحمیل خواهد شد. از طرفی پزشک زنان قانونا مورد حمایت قرار نمی گیرد و اگر مشکلی برای مادر حامله یا نوزاد رخ بدهد و شکایت کنند، در سازمان نظام پزشکی و پزشکی قانونی، قصور ناعادلانه ای متوجه پزشک خواهد شد. باید بیش از پزشکان زنان حمایت شود تا بتوان روند زایمان طبیعی را بهتر پیش برد.
طاهرزاده درباره ی فشارهای معاونت درمان وزارت بهداشت برای اصرار به زایمان طبیعی نیز بیان می کند: معاونت درمان وزارت بهداشت به دانشگاه ها و سپس به رییس بیمارستان و بعد به متخصص زنان فشار وارد می آورد که باید زایمان طبیعی صورت گیرد.
سزارین در چه مواردی ضروری است؟
با این حال نمی توان سزارین را بطور کلی غیرضروری دانست و مواردی هم وجود دارند که زایمان باید بصورت سزارین صورت گیرد که با تشخیص پزشک قابل انجام است. طاهرزاده در این حوزه به پژوهشگر ایرنا می گوید: از نظر علمی در مواردی مانند سزارین قبلی، سر راهی بودن جفت، بیماری هایی مانند اچ آی وی و هرپس فعال، سزارین لازم است. همین طور در مواردی که زایمان کند است یا موجب عدم پیشرفت در زایمان می شود، سزارین ضروری می باشد. در مواردی که شرایط به گونه ای است که بطور مثال پا یا دست یا بدن یا شانه نوزاد در لگن قرار گرفته باشد نیز سزارین لازم است. همین طور پاره شدن کیسه آب بصورت طولانی که می تواند برای مادر و نوزاد خطرناک باشد همچون این موارد است.
طاهرزاده: همچون عوارض سزارین می توان به عوارض ناشی از بیهوشی اشاره نمود. همین طور باز شدن شکم (لاپاراتومی) می تواند علتی برای بروز عفونت باشد.
وی ادامه می دهد: شرایطی که زایمان قریب الوقوع نباشد و در عین حال جان مادر در خطر باشد، سزارین لازم است. مواردی مانند افت قلب جنین یا دیسترس جنینی نیز همچون موارد ضروری برای سزارین هستند.
عوارض سزارین برای مادران حامله و نوزادان
هرچند سزارین بطور غیرطبیعی افزایش پیدا کرده و در عین حال، در بعضی موارد علمی به سفارش پزشک، لازم است، اما این عمل جراحی عوارضی نیز برای مادران حامله به همراه دارد که باید مورد توجه قرار بگیرد. طاهرزاده در این حوزه می گوید: همچون عوارض سزارین می توان به عوارض ناشی از بیهوشی اشاره نمود. همین طور باز شدن شکم (لاپاراتومی) می تواند علتی برای بروز عفونت باشد. درد بیشتر بعد عمل سزارین نسبت به زایمان طبیعی و همین طور امکان ایجاد چسبندگی هایی وجود دارد که سزارین و عمل های بعدی را با مشکل مواجه خواهدنمود. بطور مثال اگر کسی بخواهد رحم یا تخمدان خودرا خارج کند، به علت سابقه سزارین و احتمال چسبندگی، عمل سخت تری خواهد داشت و امکان لطمه به روده و مثانه نیز وجود دارد.
پریسا طاهرزاده متخصص زنان و زایمان و فوق تخصص نازایی ادامه می دهد: همچون عوارضی که برای نوزاد ایجاد می شود، می توان به این اشاره نمود که در این نوزادان، سندروم دیسترس تنفسی شایع تری نسبت به نوزادان دیگر مشاهده می شود. همین طور شیردهی در افرادی که سزارین می شوند با مشکلاتی مواجهه است و امکان دارد که شیردهی به علت درد بعد از زایمان، بصورت کافی انجام نشود.
علی محمد مصدق راد و همکاران در مقاله ای با عنوان «تاثیر برنامه ترویج زایمان طبیعی طرح تحول نظام سلامت بر میزان سزارین در ایران: یک مطالعه سری زمانی منقطع» که در تابستان ۱۳۹۹ در مجله دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران (حیات) منتشر گردید در این حوزه نوشته اند: عمل سزارین لطمه های بالقوه یک عمل جراحی برای مادر و نوزاد را به همراه دارد. افزایش دوبرابری مرگ و میر مادری، احتمال پارگی رحم، افزایش خون ریزی و عفونت بعد از زایمان، طولانی شدن دوره بهبودی بعد از زایمان و بستری مجدد از عوارض این جراحی برای مادر است.
این مقاله ادامه می دهد: سزارین های تکراری با افزایش عوارضی چون چسبندگی های غیرطبیعی جفت مانند جفت آکرتا و جفت سرراهی، هیسترکتومی، نیاز به دریافت بالاتر از چهار واحد خون و بستری مادر در بخش مراقبت های ویژه در ارتباط هستند.
بر اساس این مقاله، نوزادانی که به روش سزارین متولد می شوند به دلیل عوارض جدی، بیشتر در بخش مراقبت های ویژه نوزادان بستری می شوند. مشکلات آنها ممکنست حتی به دوره کودکی نیز گسترش یابد و احتمال ابتلای آنها به دیابت، آسم، اوتیسم و اضافه وزن بیشتر شود.
جمع بندی
سزارین علاوه بر عوارض فوق، هزینه های زیادی به نظام سلامت نیز تحمیل می کند. بر طبق پژوهش ها، هزینه اینگونه سزارین ها در سال ۲۰۰۸ میلادی در دنیا حدود ۲.۳۲ میلیارد دلار آمریکا بوده که شاید نظام های سلامت می توانستند این هزینه را صرف خدمات ضروری تر کنند.
با وجود سفارش های مکرر سازمان جهانی بهداشت بر استفاده از مداخلات مختلف همچون مداخلات غیرطبی برای جلوگیری از انجام سزارین های غیرضروری، استفاده از سزارین در طول سه دهه اخیر در دنیا افزوده شده است.
نکته قابل تامل دیگر، تاریخ تولد رند است که تقریباً از ۸ آبان ۱۳۸۸ به رویه ای تازه تبدیل شد و هر سال در تاریخ های رند، میزان تقاضا برای سزارین افزایش چشم گیری پیدا می کند. هرچند وزارت بهداشت در سالیان اخیر نسبت به این مساله هشدار می دهد اما این ماجرا ادامه دارد و به نظر می رسد امسال هم در ۴ تیر ماه ۱۴۰۴ شاهد آن خواهیم بود.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب