پشت صحنه لقاح مصنوعی در ایران روایتی از امید و انتخاب های دشوار
روان ما: روان ما: داشتن حاملگی سالم از ماه ها قبل از حاملگی شروع می شود؛ ترک سیگار و الکل، کاهش فشار و رعایت بهداشت باروری، نقش برجسته ی در پیش گیری از سقط جنین و اختلالات نوزاد دارد.
خبرگزاری مهر -
گروه سلامت:
در سالیان اخیر، با افزایش آگاهی عمومی درباره ی سلامت باروری، اهمیت سبک زندگی قبل از حاملگی بالاتر از پیش مورد توجه قرار گرفته است. مصرف دخانیات، الکل، استرس مزمن و تغذیه نامناسب همچون عواملی هستند که می توانند سلامت جنین را به خطر بیندازند و حتی موجب سقط های مکرر شوند. در این بین، خیلی از زوجین از تأثیرات پنهان این فاکتورها بر کیفیت تخمک، اسپرم و روند رشد جنین ناآگاه اند. در گفتگویی با
«فاطمه عسگری، متخصص بیولوژی تولید مثل و جنین شناس مرکز درمان ناباروری ابن سینا»
درباره ی نقش سبک زندگی در موفقیت بارداری، دلیلهای سقط جنین و راهکارهای پیش گیری از آن سخن گفته ایم.
خانم دکتر به عنوان سوال اول درباره ی مراحل کار یک جنین شناس در پروسه IVF برایمان بگویید.
در پروسه IVF، برای هر تخمک خانم، یک اسپرم مناسب زیر میکروسکوپ توسط جنین شناس انتخاب می شود؛ گاهی این انتخاب به سبب کیفیت پایین اسپرم ساعت ها زمان می برد. برخی آقایان ممکنست میلیونها اسپرم داشته باشند، درحالی که در بعضی موارد حتی یک اسپرم هم یافت نمی گردد. در چنین شرایطی، اورولوژیست با انجام عمل «تِسه» (TESE) مستقیماً از بیضه اسپرم استخراج می کند.
این عمل به طور معمول با بیهوشی به انجام می رسد، هرچند در بعضی موارد بصورت سرپایی هم انجام می پذیرد و با وجود این، در مواردی که حتی با تسه هم اسپرم به دست نیاید، ناچار به مشاوره جهت استفاده از جنین اهدایی می شوند. در وضعیت عادی، اسپرم استخراج شده با معیارهای دقیق جنین شناسی انتخاب و به درون تخمک تزریق می شود (میکرواینجکشن). سپس جنین های تشکیل شده برای چند روز در دستگاه های خاص کشت و پایش می شوند. در این مرحله، کیفیت تخمک و اسپرم اهمیت فراوانی دارد. مصرف دخانیات و الکل می تواند تأثیر منفی مستقیم بر کیفیت تخمک و جنین داشته باشد و موجب تشکیل جنین های ضعیف یا غیرسالم شود. بعد از ارزیابی کیفی جنین ها، بسته به شرایط مادر، یا آنها را تازه به رحم انتقال می دهیم یا فریز می نماییم و در فریز جنین ها، محدودیت زمانی خاصی وجود ندارد؛ طبق منابع معتبر، جنین می تواند سال ها بدون افت کیفیت نگهداری شود. با این وجود، مهم ترین اصل این است که فقط جنین های با کیفیت فریز شوند. بازگشت موفق جنین های فریز شده در حدود ۹۵٪ است.
باید توجه داشت که حتی در وضعیت ایده آل نیز موفقیت IVF به طور متوسط حدود ۵۰٪ است و این بدین سبب است که ما فقط ظاهر جنین را می بینیم و امکان بررسی دقیق تمام شاخصهای مولکولی و ژنتیکی آن در روتین کار وجود ندارد. بطور طبیعی هم خیلی از حاملگی های اولیه ممکنست به دلیلهای کروموزومی منجر به سقط سریع شوند. در مواردی که خانمی سقط های مکرر داشته یا چند بار IVF ناموفق را تجربه کرده باشد، با وجود نداشتن مشکلات ایمونولوژیک یا ژنتیکی ظاهری، انجام تست تعیین سلامت جنین (PGT-A) سفارش می شود. در این فرایند، سلول هایی از جنین جهت بررسی کروموزومی جداسازی شده و بطور دقیق تحلیل می شوند تا از انتقال جنین های دارای ناهنجاری های کروموزومی جلوگیری می شود.
تعیین سلامت جنین؛ راهی برای اطمینان از انتقال جنین سالم
در پروسه IVF، بعد از تشکیل جنین، در بعضی موارد لازم است تست تعیین سلامت جنین (PGT-A) صورت گیرد. در این مرحله، نمونه ای از سلول های جنین (با روش بیوپسی) جدا شده و جهت بررسی ژنتیکی به لابراتوار ژنتیک ارسال می شود. نتایج این بررسی نشان میدهد که آیا جنین از نظر کروموزومی سالم می باشد یا خیر. تنها جنین های سالم برای انتقال به رحم مادر انتخاب می شوند. به سبب هزینه نسبتاً بالای این آزمایش، انجام آن به همه زوجین سفارش نمی شود و به طور معمول در موارد خاص کاربرد دارد، اما این تکنیک را بیشتر در افرادی که سقط های مکرر داشته اند، یا ناباروری مردانه شدید دارند، یا در مواردی که با وجود انتقال چند جنین خوب حاملگی رخ نداده، استفاده می نماییم. همین طور اگر ژن معیوبی در یکی از زوجین وجود داشته باشد (مانند تالاسمی)، یا زوجین سابقه داشتن فرزند با اختلال ژنتیکی (مثل سندروم داون) داشته باشند، انجام تعیین سلامت جنین برای آنها بسیار سفارش می شود.
تکنولوژی تایم لپس؛ انتخاب بهترین جنین
بعد از تزریق اسپرم به تخمک و تشکیل جنین، جنین ها در دستگاه های خاصی به نام تایم لپس نگهداری می شوند. این دستگاه بطور مداوم از روند رشد جنین فیلم برداری می کند و امکان پایش دقیق کیفیت رشد جنین را برای جنین شناس فراهم می آورد. به این ترتیب، می توان بهترین و مناسب ترین جنین را برای انتقال به رحم انتخاب نمود.
نگهداری و فریز جنین ها؛ سرمایه ای برای آینده
یکی از مزایای IVF امکان فریز و نگهداری جنین ها جهت استفاده در آینده است و هزینه سالانه نگهداری جنین ها در بانک، مبلغ بالایی نیست و حدود یک تا دو میلیون تومان است. سفارش می نماییم زوجین جنین های خودرا به عنوان یک بانک بیولوژیک نگهداری کنند. حتی اگر درحال حاضر نیاز به فرزند دوم یا سوم نداشته باشند، این جنین ها می توانند در آینده برایشان مفید باشند؛ چونکه شرایط زندگی همیشه قابل پیش بینی نیست. ما مواردی داشتیم که زوجین فرزند اول خودرا به دنیا آورده بودند و فکر می کردند نیاز به نگهداری جنین های فریز شده نیست. اما بعداً به دلایلی تصمیم گرفتند برای فرزند بعدی اقدام نمایند و از وجود این بانک جنینی بهره بردند. به این علت سفارش می کنم زوجین در صورت امکان از این فرصت بهره بگیرند.
IVF؛ فرصتی باارزش با هزینه های معقول
امروزه IVF با وجود تسهیلات مالی و پوشش بیمه ای مناسب در ایران، تکنیکی بطورکامل دردسترس است. به نظر من این یک فرصت باارزش است که زوجین باید از آن استفاده کنند؛ چونکه با هزینه ای معقول می توانند تخمک یا جنین های خودرا فریز کرده و خیالشان از بابت فرزند آوری در آینده راحت باشد.
مراکز IVF در سراسر کشور؛ مراجعه به مراکز تخصصی در موارد پیچیده
هم اکنون، خوشبختانه مراکز IVF در بیشتر استانهای کشور فعال می باشند و متخصصین مجرب در عرصه ناباروری در این مراکز حضور دارند. خیلی از زوجین می توانند درمان های اولیه ناباروری را در مراکز شهر خود پیگیری کنند و نیاز به مراجعه به تهران نداشته باشند. با اینحال تعدادی از زوجین که با مشکلات خاص و پیچیده ای مواجهند، بهتر است به مراکز فوق تخصصی مانند مرکز ابن سینا در تهران مراجعه کنند؛ خصوصاً افرادی که سابقه سقط های مکرر دارند، یا نیاز به خدماتی مانند تعیین سلامت جنین، اهدای جنین یا روش های پیشرفته ژنتیکی دارند. تعدادی از این امکانات در مراکز شهرستان ها بصورت کامل ارائه نمی گردد. البته مرکز ابن سینا درحال گسترش کارهای خود در سطح بین المللی نیز هست. بطور مثال در کربلای عراق شعبه داریم و تا حالا تولد زنده هم از این مرکز داشته ایم. در تهران نیز شعبه هایی مانند مرکز پارسا فعال می باشند. همین طور بیماران زیادی از کشورهای همسایه و حتی اروپا و آمریکا برای انجام IVF به ایران مراجعه می کنند، برای اینکه هزینه های این خدمات در ایران نسبت به خیلی از کشورها بسیار پایین تر است.
امکان فریز تخمک برای سالیان آینده
یکی دیگر از مزایای فناوریهای جدید در درمان ناباروری، امکان فریز تخمک یا جنین جهت استفاده در آینده است و یک خانم پس از فریز تخمک های خود، در صورت نیاز به فرزندآوری، از آنها استفاده نماید. هیچ محدودیت زمانی جدی جهت استفاده از تخمک یا جنین فریز شده وجود ندارد، منوط به آنکه شرایط نگهداری در بانکهای جنینی استاندارد باشد.
سقط های مکرر؛ بررسی و درمان در مراکز تخصصی
مرکز ابن سینا یکی از معدود مراکز تخصصی است که پذیرش گسترده بیماران با سقط مکرر را انجام می دهد. این بیماران به طور معمول سه بار یا بیشتر گرفتار سقط در سه ماهه اول حاملگی می شوند. علت اصلی این سقط ها به طور معمول مشکلات کروموزومی جنین است. ما برای این گروه از بیماران به طور معمول انجام تعیین سلامت جنین را پیشنهاد می نماییم. تجربه نشان داده که بعد از انتقال جنین های سالم، درصد موفقیت حاملگی در این بیماران به صورت قابل توجهی بیشتر می شود.
پیشگیری از سقط جنین؛ اهمیت سبک زندگی سالم
زوجین باید اهمیت زیادی برای سلامت قبل از حاملگی قائل باشند. یکی از مهم ترین عوامل در پیش گیری از سقط، توجه به سبک زندگی سالم می باشد. اگر زوجین حداقل شش ماه قبل از حاملگی مبادرت به ترک سیگار، الکل و مدیریت استرس کنند، شانس داشتن یک حاملگی موفق و فرزند سالم بطور قابل توجهی بیشتر می شود.
سبک زندگی سالم، کلید پیش گیری از سقط جنین
سبک زندگی زوجین قبل از حاملگی نقش تعیین کننده ای در پایین آوردن ریسک سقط جنین و تولد نوزاد سالم دارد و زوجین باید قبل از مبادرت به بارداری، فاکتورهایی مانند مصرف دخانیات، الکل، میزان استرس، فعالیت بدنی و تغذیه خودرا اصلاح کنند. استفاده از غذای سالم، پرهیز از محیط های آلوده و مدیریت استرس بسیار اهمیت دارد. برای آقایان هم انجام تست ساده ای مانند بررسی شکست DNA اسپرم (DFI) سفارش می شود و این تست می تواند سلامت DNA اسپرم را مشخص نماید و در پایین آوردن خطر سقط نقش مؤثری داشته باشد.
تأثیرات روانی سقط جنین؛ اهمیت آگاهی زوجین
سقط جنین، خصوصاً در سه ماهه اول، تأثیرات روانی شدیدی بر زوجین می گذارد. همین طور در مواردی، مشکلات ژنتیکی و محیطی می توانند منجر به تولد نوزادی با اختلالات قلبی، عصبی یا رفتاری شوند و خیلی از این مشکلات ریشه در سلامت اسپرم و تخمک در زمان تشکیل دارند؛ بدین سبب اصلاح سبک زندگی حداقل شش ماه قبل از حاملگی می تواند از خیلی از این عوارض پیشگیری کند.
نقش آگاهی اجتماعی در سلامت بارداری؛ آیا مسایل اقتصادی دلیل اصلی سقط های جنین هستند؟
به نظر من مسایل اجتماعی و سطح آگاهی زوجین نقش مهم تری دارند و خیلی از زوجین نمی دانند که حتی یک نخ سیگار یا مصرف محدود الکل می تواند چه تأثیرات مخربی بر سلامت جنین بگذارد و آموزش و اطلاع رسانی مداوم برای پیشرفت آگاهی زوجین بسیار ضرورت دارد. داشتن یک سبک زندگی سالم، مصرف مایعات کافی، استفاده از غذاهای تازه و کاهش تماس با مواد سمی برای هر دو زوج بسیار اهمیت دارد و علاوه بر این، به زوجین سفارش می کنم که به فاکتور سن توجه نمایند. اگر حال قصد حاملگی ندارند، می توانند تخمک یا جنین خودرا فریز کنند تا در آینده با خیالی آسوده از آن بهره گیرند. حتی زوجینی که حاملگی طبیعی هم داشته اند، بهتر است جنین های سالم خودرا به عنوان یک بانک زیستی برای آینده ذخیره کنند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب